MÓN QUÀ GIÁNG SINH

 MÓN QUÀ GIÁNG SINH

Tân thong thả bước theo con đường dốc dẫn vào làng, xuyên qua những lô cà phê vuông vức vừa được thu hoạch xong, vang khẻ tiếng xào xạc của đám cành chà, lá khô dưới đất khiến cho không gian bớt tỉnh mịch trong đêm. Đến gần cuối đường, anh bắt gặp một âm thanh rộn ràng và ánh sáng chan hòa, lung linh một khoảng không gian- đó là tiếng thánh ca phát ra từ ngôi nhà thờ mới xây dựng xong và khánh thành nhân dịp lễ giáng sinh này. Công trình do một hội đoàn tôn giáo ở Mỹ tặng dân làng. Họ cử trực tiếp một phái đoàn qua giám sát và giúp đỡ xây dựng. Nhân dịp này, Tân làm quen với một cô gái trong đoàn, cả hai người có chung sở thich về nghệ thuật điêu khắc, hội họa nên dễ dàng gần gủi, quí mến nhau. Hôm nay, anh có món quà đặc biệt đợi lúc tan lễ nửa đêm sẽ dành tặng cho cô ấy…

Họ gặp nhau thật tình cờ

Khi ấy, Tân đang cặm cụi tạc tượng nhà mồ cho một gia đình trong làng sắp làm lễ Pơ thi ( lễ bỏ mã) thì cô gái đi ngang qua khu nhà mồ, ngắm nhìn những tượng nhà mồ, Chợt cô đến một bức tượng gỗ, ngồi sụp xuống, hai tay đặt lên thân tượng, mắt nhìn đăm đăm và có một chút ươn ướt. Cô thốt lên:

- Chúa ơi, sao bức tượng đẹp đẽ, có hồn quá! Anh ơi, anh biết ai làm không?

- Đó là sản phẩm nghiệp dư của tôi. Tân nói.

- Ồ! Của anh sao. Em thực sự cảm thấy xúc động khi nhìn tượng này. Nó có cặp mắt thâm sâu nhìn về một nơi xa vắng, cái miệng há lớn như muốn kêu lên một điều gì, những nét nhăn khắc chìm trên mặt đang bộc lộ sự đau đớn và hai tay dính vài vòng xiềng xích đang vươn ra như muốn nói lên nỗi thống khổ của con người đó. Lại ngầu nhiên được xếp đặt trước mấy cái hủ ghè, nồi đất sứt mẻ tạo nên một hình ảnh tuyệt vời, anh ạ.

Tân cám ơn lời khen của cô gái và mời cô ngồi trên khúc cây đỗ, dưới tán rộng của một cây cổ thụ để trò chuyện.

Cô gái tự giới thiệu:

- Em tên là Hoài. Bố em có chân trong hội đoàn tôn giáo ở Mỹ và em được thay ba đi cùng một vài người qua đây để giúp đỡ làm nhà thờ cho dân làng. Còn anh?

Tân kể, trước đây anh là giáo viên dạy mỹ thuật ở trường làng này. Cuộc sống thời bao cấp có quá nhiều khó khăn nên anh theo vài người trong làng đi khai thác gỗ quí trong rừng. Được một thời gian thì bị bại lộ, anh bị kỹ luật phải thôi việc. Gia đình ở phố nghèo nên anh vào làng đi làm đủ thứ việc để kiếm sống như: làm cỏ hái cà phê…, khai thác gỗ lũa( gốc cây)để tạo hình đồ mỹ nghệ và kể cả tạc tượng nhà mồ cho một số gia đình ở trong làng…

- Nhưng em nghe nói, việc tạc tượng chỉ do thân nhân người đã khuất làm để bày tỏ tấm lòng tiếc thương của người còn sống. Hoài cướp lời anh nói.

- Bây giờ việc tạc tượng chỉ do một số nghệ nhân lớn tuổi trong làng làm. Còn bọn trẻ thì không quan tâm, họ thường nhờ những người khác như anh làm hộ. Tân nói rồi anh trầm ngâm tiếp lời:

- Em biết không? Tượng nhà mồ là một công trình điêu khắc và kiến trúc đôc đáo của người dân tộc.

- Sao gọi là kiến trúc hở anh. Hoài hỏi.

- Vì tượng nhà mồ thật ra là những trụ cột rào xung quanh nhà mồ và được trang trí bằng những công trình chạm khắc để làm đẹp nơi này, mang ý nghĩa giao lưu giữa người sống và người đã khuất, Trước đây, tượng được làm bằng gỗ quí như hương, cà chít…giảm được mối mọt, mục ruỗng theo thời gian. Tượng đươc đẽo khắc bằng rìu, dao chà gạc; phần trên khuôn mặt tạc nỗi, còn phần dưới thân thì khắc lõm các họa tiết như quần áo,vật dụng…Đặc biệt, tượng xưa thuòng chạm hình nhân có hai tay úp lên mặt nói lên sự tiếc thương của người thân dành cho người đã ra đi- nó mang tính cách rất riêng, rất có hồn của người Tây nguyên…

Hoài thắc mắc:

- Thế còn bây giờ, sao anh?

- Gỗ hiện tại khan hiếm nên người ta thường dùng gỗ tap như: gạo( pơ lang), dầu … để tạc tượng nên nó không lâu bền theo thời gian. Hơn nữa, lớp trẻ đều thích tạc tượng theo phong cách hiện đại như tượng: anh lính, mẹ con, chim muông… khiến tượng dần dần mất đi nét truyền thống.

- Tiếc nhỉ!Gía mà em có đươc những tượng mồ cũ ở đây mang về…

- Uả em cũng yêu thích nghệ thuật điêu khắc thế à? Tân nói.

- Em đang học ở College of art institute California. Hoài trả lời.

- Hèn gì có nhiều cảm xúc về nghệ thuật.

Họ say sưa trò chuyện đến khi mặt trời đứng bóng mới chia tay. Trong đầu óc của Tân nảy sinh một ý tưởng mới. Anh cặm cụi chạm khắc các tượng nhà mồ xưa theo mô hình thu nhỏ để làm món quà dành cho Hoài trước khi cô lên đường về Mỹ. Anh đợi sau khi tan lễ nửa đêm sẽ trao tặng phẩm cho Hoài, nhưng mọi người về gần hết mà không thấy Hoài đâu. Hỏi người trong đoàn với Hoài thì đươc biết tối nay cô xin phép vào làng, khi đi thấy cô khệ nệ mang nhiều túi xách to. Tân đoán được cô đã đi đâu. Anh vội vã bước nhanh về một “dông” đất nằm hướng đông của bìa làng.

Qủa Tân đã đúng. Nơi Hoài đến là một khu đất nhỏ có 5 gia đình mắc bệnh phong đang sinh sống- hậu quả của hủ tục “liên táng”…Mắc bệnh nên họ sống tách biệt với dân làng, tập trung ở nơi đây. Điều kiện ăn ở rất khó khăn; mặc dù có chính sách cho họ tập trung điều trị và nuôi dưỡng, nhưng họ từ chối vì còn có những mối liên hệ với các người thân ở nơi đây nên nhân viên y tế phải đến tại nhà chữa trị và cấp thuốc cho họ.

Tân sững sờ chứng kiến một không gian huyền ảo: Hoài mặc áo đầm trắng đứng trước một hang nhỏ xếp bằng đá xanh; trong khoảng trống của hang có bức hình bằng giấy cứng vẽ cảnh Chúa chào đời với những người thân đứng bên cạnh, được rọi bằng những ngọn nến nhỏ và đống lửa chụm bằng củi phía trước sân. Ánh sáng từ củi và nến hắt lên người Hoài, trông cô giống như một thiên sứ. Cô đang xướng những bài thánh ca cho mọi người hát theo . Họ ngồi quanh hang đá; già có, trẻ có, dùng bánh kem và đồ mặn mà Hoài mua cho. Mấy đứa trẻ còn có những món đồ chơi nho nhỏ nên nét mặt đứa nào cũng rạng rỡ. Tân thầm phục tấm lòng nhân ái của Hoài. Mặc dầu đến làng này chỉ trong thời gian ngắn, cô đi khắp nơi để tìm hiểu cuộc sống của dân làng và hôm nay cô đã thực hiện một món quà đặc biệt cho những người bất hạnh ở đây trong mùa giáng sinh này.

Đêm khá khuya, từ giã mọi người, Tân đưa Hoài trở về nhà thờ. Trời bắt đầu đỗ sương nhưng đi bên nhau, họ cảm thấy trong lòng ấm áp, quên cái không khí se lạnh bên ngoài. Dừng chân trước cổng nhà thờ, Tân trao cho Hoài món quà- đó là những bức tượng nhà mồ làm bằng gỗ quí tận dụng mà anh dày công đẽo khắc, nào là tượng nhà mồ úp mặt kiểu xưa, nào là tượng người khốn khổ…, tất cả đều nhỏ bé, xinh xắn. Không thể tả hết niềm vui của Hoài khi nhận được món quà của Tân. Chần chừ giây lát, Hoài tháo sợi dây chuyền trên cổ có hình trái tim băng pha lê , lồng ảnh mẹ Theresa đưa cho anh và dặn theo gương Mẹ cố làm từ thiện cho những người bất hạnh…

Họ bịn rịn chia tay, rồi mai sẽ chia xa; dẫu buồn nhưng họ cảm thấy được yên ủi vì có thể tưởng nhớ lại hình bóng của nhau qua những món quà giáng sinh đầy kỹ niệm. -/.

Tác giả : NGUYỄN NGỌC ANH

BÀI THƠ HỎI NGÃ

 

BÀI THƠ HỎI NGÃ

MŨM MĨM béo, MỦM MỈM cười.

CỦ quả dành để biếu người CŨ xưa.

KIỄNG chân, chậu KIỂNG đu đưa

KẺO hết, KẼO kẹt đêm mưa võng buồn.

HỔ thẹn chưa HỖ trợ lương.

GÃ kia GẢ bán người thương vì tiền

HẢO tâm lo chuyện HÃO huyền.

Đi buôn LỖ vốn, nước màu LỔ loang.

PHỦ phê chừ mới PHŨ phàng

Nửa đường GÃY gánh, GẢY đàn tìm vui.

GÃI đầu tính ngược, tính xuôi.

Còn lưng NỬA vốn NỮA thời tính sao.

GIÃI bày GIẢI nghĩa dễ đâu

Chưa kịp ẩu ĐẢ qua cầu ĐÃ xong.

Run RẨY phát RẪY dọn nương

GỠ rối điềm GỞ rộng đường nhân sinh.

Chú RỂ bứt RỄ cây quỳnh

Ra sức BỬA củi cho mình BỮA ăn.

BẨM thưa, bụ BẪM con người

Nói năng tao NHÃ, chim kia NHẢ mồi.

MÃ ngoài mồ MẢ xinh tươi

Nhường cơm SẺ áo cho người SẼ vui.

Linh CỮU vĩnh CỬU ai ơi

CỮ kiêng CỬ động bệnh thời sẽ qua.

TẺ nhạt, gạo TẺ của ta

Gần mà giữ KẼ thà ra KẺ thù.

KHẺ mỏ, nói KHẼ như ru

CỖ bàn, CỔ kính công phu phụng thờ.

BỖNG dưng trầm BỔNG bất ngờ

BĨU môi dè BỈU ai chờ đợi ai.

Bắt BẺ, BẼ mặt tía tai

LẺ loi lý LẼ gạt ngoài chẳng nghe.

Ngoài vườn CHỎNG gọng CHÕNG tre.

CẢI thiện, CÃI lại khó mà hoà nhau.

CHĨNH (hũ) tương nghiêng, CHỈNH sửa mau.

CỦNG cố lời nói cho nhau CŨNG đành.

CỞI trói CỠI (cưỡi) ngựa phi nhanh

Xem ai cứng CỎI được dành CÕI tiên.

BẢO ban, BÃO tố khắp miền

HẢNH nắng, HÃNH diện tuỳ duyên tuỳ thời.

Hồ đầy XẢ nước cho vơi

Giữ gìn XÃ tắc kẻo thời suy vong.

Chèo BẺO, bạc BẼO dài dòng

Quê hương rất ĐỖI ĐỔI thay phố phường.

NGHĨ mình ngơi NGHỈ dưỡng thương

TĨNH tâm TỈNH ngộ tìm đường ẩn cư.

TIỂU đội còn bận TIỄU trừ

Ngỡ rằng bảnh TẺN thành dư TẼN tò.

SẢI tay chú SÃI thập thò

Nhân sự thừa THÃI bị toà THẢI ra.

Đứng SỮNG, SỬNG sốt sợ ma

Trẻ thơ nói SÕI nhặt SỎI đá trôi.

TRẢ nợ bằng một TRÃ xôi

NÃY giờ còn đợi hạt thôi NẢY mầm.

Ẩn SĨ, SỈ nhục giận căm

GIẢ dại GIÃ gạo thăng trầm cho qua.

QUẪN trí nghĩ QUẨN sa đà

Chấp nhận xúi QUẨY hơn là QUẪY đuôi.

Đâm THỦNG, THŨNG xuống thấp rồi

Đòn BẨY được dịp lên đồi BẪY chim.

Đội NGŨ giấc NGỦ lim dim

Ân SỦNG ướt SŨNG nằm im chờ thời.

TỦM tỉm, đánh TŨM không lời

VĨ cầm, VĨ tuyến... VỈ ruồi giúp ta.

Rác RƯỞI gấp RƯỠI hôm qua

ĐẨY xe, ĐẪY giấc người ta chối từ.

ĐẢNG phái, ĐÃNG trí ưu tư

DỞ hơi, DỞ thói tật hư DỠ nhà.

LẨN quẩn, LẪN lộn tuổi già

ĐỈNH chung, ĐĨNH đạc cũng là ĐỈNH cao.

ĐỂ dành, hiếu ĐỄ về sau

Cô bé tròn trịa thật là DỄ thương.

DỎNG tai, DÕNG dạc khiêm nhường

RẢNH rỗi san lấp RÃNH mương trước nhà.

Qua NGÕ, NGỎ lời hát ca

QUẢNG cáo - thực tế cách ba QUÃNG đường.

RỦ rê quyến RŨ nhiễu nhương

RỔ sảo, RỖ mặt vấn vương một thời.

CHỬA đẻ, CHỮA bệnh ai ơi

Trường hợp HÃN hữu xin thời bỏ qua.

Phá CŨI làm CỦI bếp nhà

Xén bớt công QUỸ, QUỶ ma chẳng từ

Sàng SẢY ít gạo đến giờ chưa xong

RỬA nhục thối RỮA mặc lòng.

Hen SUYỄN, suy SUYỂN đợi mong bao ngày.

CƯỠNG đoạt chim CƯỞNG trong tay

Xin đừng cà RỠN... RỞN gai ốc rồi.

SỬA chữa, SỮA mẹ em ơi

SẪM màu, SẨM tối xin mời ghé thăm.

MẨU bánh dành biếu MẪU thân

Đắt RẺ, ngã RẼ bao lần em qua.

SỖ sàng, SỔ toẹt chẳng tha

GIẢ thật, GIÃ gạo cho qua tháng ngày.

Gây GỔ, cây GỖ chuyền tay

Cánh HẨU chầu HẪU ngồi chờ đổi ngôi.

Mưa rỉ RẢ mệt RÃ người

RÃO gân cốt, RẢO bước thời đi nhanh.

Cây SẢ, suồng SÃ là anh

TẢ thực, TÃ lót để dành trẻ con.

Chàng HẢNG ai mở HÃNG buôn

KỶ luật KỸ xảo mình luôn ghi lòng.

HỦ tục, HŨ gạo ngày đông

Hỏi NGÃ khó, chớ NGÃ lòng NGẢ nghiêng...!

(Sưu tầm trên net)

 

“Chữ Việt” Thời Sài Gòn xưa

 “Chữ Việt” Thời Sài Gòn xưa

DÙNG DẤU HỎI – NGÃ

chỉ nhắc cái cơ bản dễ nhớ để viết chính tả tương đối ổn và hạn chế lỗi ở mức thấp nhất .

1 . DÙNG TỪ LÁY THEO QUI ƯỚC :

– Dấu Hỏi đi với Sắc và Ngang .

– Dấu Ngã đi với Huyền và Nặng .

HỎI + SẮC :

– Gởi gắm , thổn thức , rải rác , khoảnh khắc , rẻ rúng , tử tế , cảnh cáo , sửng sốt , hảo hán , phản phúc , phản kháng , rửa ráy , quả quyết , khủng khiếp , khỏe khoắn , nhảm nhí , lở loét , lảnh lót , bảo bối , thưởng thức , thẳng thắn , thảng thốt , hiển hách , nhỏ nhắn , chải chuốt , rả rích , phảng phất , lả lướt , bổ báng , sản xuất .

– Mát mẻ , sắc sảo , mắng mỏ , vất vả , hối hả , hớn hở , xối xả , bóng bẩy , nóng nảy , sắp sửa , sắm sửa , hớt hải , lấp lửng , khúc khuỷu , tá lả , rác rưởi , trống trải , cứng cỏi , sáng sủa , sến sẩm , xấp xỉ , lém lỉnh , láu lỉnh , ngắn ngủi , chống chỏi , hốt hoảng , rắn rỏi , tức tưởi , chúi nhủi , nhắc nhở , nức nở , sấn sổ , ngất ngưởng , thắc thỏm , thấp thỏm , trắc trở , tráo trở , béo bở , ngái ngủ , gắt gỏng , kém cỏi , khấp khểnh , cáu kỉnh , kháu khỉnh , thất thểu , khốn khổ , tán tỉnh , ngúng nguẩy .

HỎI + NGANG :

– Nhỏ nhen , nhởn nhơ , ngẩn ngơ , vẩn vơ , lẳng lơ , lẻ loi , hỏi han , nở nang , nể nang , ngổn ngang , dở dang , giỏi giang , sửa sang , thở than , mỏng manh , chỉn chu , dửng dưng , trả treo , tả tơi , bỏ bê , mải mê , chở che , bảnh bao , hẩm hiu , phẳng phiu , khẳng khiu , rủi ro , mỉa mai , trẻ trung , nghỉ ngơi , ngủ nghê , tỉ tê , xỏ xiên , ngả nghiêng , đảo điên , hiển nhiên , lẻ loi , thảnh thơi , sản sinh .

– Dư dả , chăm chỉ , năn nỉ , thư thả , thon thả , thoang thoảng , trong trẻo , trăn trở , vui vẻ , thơ thẩn , thanh thản , mơn mởn , xăm xỉa , lêu lổng , hư hỏng , căng thẳng , dai dẳng , xây xẩm , san sẻ , xoay sở , hăm hở , xa xỉ , ngoe nguẩy , phe phẩy , đông đủ , tanh tưởi , chưng hửng , tiu nghỉu , sang sảng , nham nhở , chao đảo , gây gổ , sơ hở , cơ sở , tin tưởng , năng nổ , cưa cẩm , thăm thẳm , đưa đẩy , tưng tửng , say xỉn

NGÃ + HUYỀN :

– Bẽ bàng , vẫy vùng , nõn nà , vững vàng , đẫy đà , phũ phàng , bão bùng , sỗ sàng , vỗ về , rõ ràng , vẽ vời , sững sờ , ngỡ ngàng , hỗn hào , hãi hùng , sẵn sàng , kỹ càng , não nề , khẽ khàng , mỡ màng , lỡ làng .

Gần gũi , liều lĩnh , lầm lỗi , gìn giữ , buồn bã , tầm tã , suồng sã , rầu rĩ , thờ thẫn , hờ hững , sàm sỡ , xoàng xĩnh , phè phỡn , bừa bãi , thừa thãi , nghề ngỗng , lừng lẫy , ruồng rẫy , lờ lững , đằng đẵng , mò mẫm , lầm lũi , nhàn nhã, bằng hữu.

NGÃ + NẶNG :

– Lãng mạn , lũ lụt , hãm hại , nhẫn nhịn , lễ lộc , lỗi lạc , rũ rượi , lưỡng lự , chễm chệ , nhã nhặn , mẫu mực , chững chạc , dõng dạc , dữ dội , cãi cọ , nhão nhoẹt , kẽo kẹt , kĩu kịt , nhễ nhại , rõ rệt , lẫn lộn

– Gọn ghẽ , ngạo nghễ , vạm vỡ , lặng lẽ , lạnh lẽo , bạc bẽo , sặc sỡ , rực rỡ , rộn rã , vội vã , nghiệt ngã , hậu hĩ , hậu hĩnh , ngộ nghĩnh , gạt gẫm , hụt hẫng , dựa dẫm , nhẹ nhõm , bập bõm , chập chững , mạnh mẽ , chặt chẽ , sạch sẽ , ngặt nghẽo , khập khiễng , đục đẽo , ruộng rẫy , giặc giã , giặt giũ , giận dỗi , bụ bẫm , dạy dỗ , gặp gỡ , dụ dỗ , lạ lẫm , rộng rãi , tục tĩu , nhục nhã , dạn dĩ , rạng rỡ , rệu rã .

* TỪ KÉP LÀ TỪ THƯỜNG ĐI MỘT CẶP DẤU HỎI HOẶC NGÃ .

– Lã chã , bỗ bã , bẽn lẽn , bỡ ngỡ , mỹ mãn , dễ dãi , cũn cỡn , lững thững , ngẫm nghĩ , lỗ lã , lẽo đẽo , nhõng nhẽo , mũm mĩm , mẫu mã , vĩnh viễn , nhễu nhão .

– Thỏ thẻ , đỏng đảnh , lẻ tẻ , của cải , lẩm bẩm , lẩm cẩm , lảm nhảm , hể hả , kể lể , nhỏng nhảnh , lủng củng , thỉnh thoảng , lảo đảo , tỉ mỉ , thủ thỉ , lảng vảng , rủng rỉnh , loảng xoảng , hổn hển , lủng lẳng , lỏng lẻo , lải nhải , tủm tỉm , bủn rủn , xởi lởi , tẩn mẩn , lẩn quẩn , thỏn mỏn , chỏn lỏn , giả lả , bải hoải , bổi hổi , lẩn thẩn , lởm chởm , rỉ rả , thủng thẳng , bỏm bẻm , nhỏm nhẻm , xiểng niểng , lẩy bẩy

2 . TỪ NGUYÊN ÂM : DẤU HỎI

Ủa , ổi , ổng , ẩu , ủng , ỷ , ổn , ửng , ổ , ủy , ỏn ẻn , ong ỏng , im ỉm , âm ỉ , ấp ủ , ảo ảnh , ăn ở , êm ả , oi ả , yên ả , óng ả , ẩn ý , an ủi , ỉ ôi , ẩm ướt , ủ ê , uể oải , ít ỏi , ủn ỉn , oan uổng , ăng ẳng , ư ử , oẳn tù tì , ẻo lả , ủ rũ , yểu điệu , ỉu xìu , ảm đạm , uyển chuyển , quan ải , oản xôi , yểm trợ ( trừ : ễnh , ưỡn , ẵm , ỡm )

3 . TỪ HÁN VIỆT BẮT ĐẦU LÀ M , N , NH , L , V , D , NG THÌ DẤU NGÃ , CÁC CHỮ KHÁC DẤU HỎI .

Ghi nhớ 7 chữ này bằng câu “ Mình Nên Nhớ Là Viết Dấu Ngã “

– M : Mỹ nhân , Mẫu giáo , Mã đáo , Mãn nguyện , Mãng xà , Mãnh lực , Mẫn cán , Miễn nhiệm , Mão mũ

– N : Não bộ , Nữ nhi , Noãn hoa , Nỗ lực , Nã ( truy nã )

– NH : Nhẫn tâm , Nhãn tiền , Nhiễu loạn , Nhũ mẫu , Nhã nhạc , Nhã nhặn , Nhuyễn thể , Nhĩ ( mộc nhĩ ) , Nhưỡng ( thổ nhưỡng)

– L : Lão gia , Lễ nghi , Lĩnh hội , Lỗi lạc , Lữ khách , Lãng tử , Lưỡng tính , Lãnh địa , Luỹ thành , Lãm nguyệt , Lẫm liệt

– V : Vãn hồi , Viễn xứ , Vĩ đại , Võ sư , Vũ trang , Vĩnh hằng , Vững chãi

– D : Diễm phúc , Dũng khí , Dưỡng dục , Dĩ nhiên , Dõng dạc , Diễu hành , Dã ngoại , Dã tâm , Diễn thuyết

– NG : Nghĩa hiệp , Ngũ cốc , Ngữ hệ , Ngẫu nhiên , Nghiễm nhiên , Ngưỡng mộ , Ngã ( bản ngã )

4 . HỌ VÀ TRẠNG TỪ : DẤU NGÃ

– Họ Nguyễn , Võ , Vũ , Đỗ , Doãn , Lữ , Lã , Mã , Liễu , Nhữ

– Cũng , vẫn , sẽ , mãi , đã , những , hỡi , hễ , lẽ ra , mỗi , nữa , dẫu …

5 . DÙNG DẤU BẰNG CÁCH SUY LUẬN THEO NGHĨA . Ví dụ :

NỔI – NỖI :

– Chỉ sự trổi lên hơn mức bình thường thì dấu hỏi ( nổi trội , nổi bật , nổi danh , nổi tiếng , nổi mụn , nổi gân , nổi điên , nổi giận , nổi xung , nổi hứng , nổi sóng , nổi bọt , nổi dậy , chợ nổi , nông nổi , làm nổi , trôi nổi , hết nói nổi , chịu hết nổi , gánh không nổi )

– Cái nào mang tính biểu cảm thì dấu ngã ( khổ nỗi , đến nỗi nào , làm gì nên nỗi , nỗi lòng , nỗi niềm , nỗi ước ao , nỗi nhục , nỗi oan , nỗi hận , nỗi nhớ )

NGHỈ – NGHĨ :

– Liên quan đến sự dừng lại một hoạt động thì dấu hỏi ( nghỉ ngơi , nghỉ học , nghỉ việc , nghỉ hè , nghỉ lễ , nghỉ mệt , nghỉ dưỡng , nghỉ chơi , nghỉ mát , nghỉ thở , nghiêm nghỉ , nhà nghỉ , an nghỉ )

– Thể hiện cảm xúc suy nghĩ thì dấu ngã ( nghĩ ngợi , suy nghĩ , ngẫm nghĩ , nghĩ cách , thầm nghĩ , nghĩ quẫn , nghĩ bậy , cạn nghĩ )

MẢNH – MÃNH :

– Cái nào gợi hình dáng thì dấu hỏi ( mảnh trăng , mảnh ruộng , mảnh vườn , mảnh đất , mảnh xương , mảnh sành , mảnh vỡ , mảnh khảnh , mảnh mai , mảnh khăn , mảnh áo , mảnh vá , mảnh tình , mỏng mảnh )

Thể hiện tính chất thì dấu ngã ( dũng mãnh , mãnh liệt , ranh mãnh , ma mãnh , mãnh hổ , mãnh thú , mãnh lực ..)

KỶ – KỸ :

– Gắn với bản thân con người thì dấu hỏi ( kỷ vật , kỷ niệm , kỷ luật , kỷ lục , kỷ yếu , ích kỷ , tự kỷ , vị kỷ , tri kỷ , thế kỷ , thập kỷ )

– Gắn với kỹ thuật , trình độ thao tác thì dấu ngã ( Kỹ nghệ , kỹ năng , kỹ xảo , kỹ thuật , kỹ sư , kỹ nữ , kỹ lưỡng , kỹ càng , kỹ tính , nghĩ kỹ , giấu kỹ , tuyệt kỹ )

CHÚ Ý :

Qui ước cơ bản chứ không tuyệt đối , vẫn có một số từ ngoại lệ không theo qui ước trên như :

HỎI + NẶNG : – Hủ tục, hủ bại.

chữ “nữa” viết dấu ngã trong đa số trường hợp, chỉ khi nói về số lượng chia hai như ” phân nửa”, “một nửa”, thì viết dấu hỏi.

Bài viết có thể hữu ích (有益) cho những ai thường phạm lỗi chính tả “hỏi ngã”. Tuy nhiên, phải nên nói rõ hơn là luật “trắc, bằng” thường đi kèm theo với dấu “hỏi” và “nặng huyền” thì thường đi kèm với dấu “ngã” thì chỉ nên áp dụng với chữ kép “thuần” Việt mà thôi. Còn nếu là những từ kép Hán Việt thì “quy luật” đó không có được hiệu nghiệm cho lắm. Tôi xin cho thí dụ:

Ví dụ như chữ “sản xuất” (產出) ở trên là tiếng Hán Việt và “tình cờ” nó đi theo cái luật “bằng, trắc”. Tuy nhiên, nếu là “cộng sản” (共產) hay “tài sản” (財產) thì nó lại không có hợp với luật “huyền nặng”!

Lý do là vì chữ Hán Việt không hề thay đổi từ “hỏi” sang “ngã” hay ngược lại, khi cái chữ đó đi kẹp với những chữ có những dấu khác nhau.

Một khi chữ “sản” đã được viết với dấu “hỏi” rồi thì cho dù nó có đi kẹp với dấu gì đi nữa thì nó vẫn phải viết với dấu hỏi mà thôi.

Giống như chữ “phản ứng” (反應) thì là đúng với quy luật, dấu “hỏi” đi kèm với dấu “sắc”, nhưng “phản hồi” (反囘) thì không theo quy luật vì viết với dấu hỏi, nhưng lại đi kèm theo với dấu “huyền” !

nh là gì của nó ?

– Tôi lái xe ôm… Thấy nó bị tai nạn nên chở tới đây.

– Rắc rối đây ! Sao anh không gọi bố mẹ nó tới làm thủ tục nhập viện ?

Gã xe ôm nói lắp bắp:

– Tôi đâu biết bố mẹ nó… Với lại gấp quá ! Cấp cứu mà !

– Thôi được ! Nộp tiền tạm ứng viện phí.

– Bao nhiêu chị ?

– Hai triệu.

Gã xe ôm ngẩn ra, hắn biết trong túi mình có chưa tới hai trăm ngàn.

St

Tháng Mười Hai Mang Nặng Ðẻ Ðau

  Tháng Mười Hai

Mang Nặng Ðẻ Ðau

Trong tờ thông tin liên lạc của một giáo xứ nọ, người ta đọc thấy ở trang bìa của số ra tháng 12 như sau: Mùa Vọng là mùa của thai nghén...

Có lẽ chỉ có những người đàn bà đã hơn một lần kinh qua thời kỳ thai nghén và sinh nở mới có thể giúp chúng ta hiểu được thế nào là 9 tháng 10 ngày mang nặng đẻ đau... Trong 9 tháng 10 ngày, ngoài những nôn mửa không ngừng, người đàn bà mang thai thường phải trải qua nhiều tâm trạng khác nhau của vui buồn lẫn lộn...

Vui vì sự sống và niềm hi vọng đang lớn dần trong tâm hồn và thể xác của mình, người đàn bà mang thai cũng lo sợ vì những bất ngờ không lường trước được. Những đột biến trong người cũng khiến cho người đàn bà mang thai cảm nhận được sự mỏng dòn, yếu đuối của con người. Tất cả mọi cử động, chế độ dinh dưỡng đều được cân nhắc cẩn thận để không phương hại đến bào thai... Có nên tiếp tục đi nhanh như trước kia không? Có được hút một điếu thuốc như trước không? Có nên dùng càfê không? Có nên dùng một chút bia rượu không? Có nên thức khuya không?... Tất cả đều được cân nhắc từng li từng tí.

Bào thai càng lớn dần, niềm vui và nỗi lo lắng cũng tăng thêm... Và khi đến ngày nở nhụy khai hoa, như chúa Giêsu đã nhận xét, niềm vui của người đàn bà khỏa lấp được tất cả những chờ đợi trong khi mang thai và những đớn đau trong khi sinh con.

Sự chào đời của hài nhi không những mang lại niềm vui, nhưng cũng đảo lộn cuộc sống trong gia đình. Ðứa bé đã trở thành trung tâm của cuộc sống gia đình. Giờ giấc thay đổi, nhịp sống cũng thay đổi. Và có lẽ cái nhìn cũng đổi mới với mọi người trong nhà.

Mùa Vọng là mùa của thai nghén... Do tiếng "Thưa, xin vâng!" đáp trả của Ðức Tin, chúng ta cũng cưu mang chính Chúa. Như người đàn bà có thể cảm nhận được sự tăng trưởng của bào thai, chúng ta cũng có thể cảm nhận được sự hiển diện mỗi lúc một thêm thân mật và gần gũi của Chúa trong tâm hồn chúng ta.

Cũng như người đàn bà mang thai có thể nhận ra sự mỏng dòn yếu đuối của mình, với sự hiện diện của Chúa trong tâm hồn, chúng ta cũng cảm nhận sâu sắc hơn những bất toàn, khiếm khuyết và tội lỗi của chúng ta. Ý thức ấy càng mời gọi chúng ta bước đi trong từng cố gắng vươn cao hơn. Cũng như người đàn bà mang thai cân nhắc từng đường đi nước bước, từng cách ăn mặc đi đứng, người cưu mang Chúa cũng tập trung tất cả suy tư, hành động, cư xử của mình vào chính Chúa. Lẽ sống là động lực của người có niềm tin chính là Chúa... Bào thai càng lớn lên thì sự quên mình của người mẹ càng gia tăng. Người cưu mang Chúa cũng thế. Thánh Gioan Tẩy Giả đã diễn tả đúng đòi hỏi ấy khi Ngài nói về chúa Giêsu: "Ngài phải lớn lên, còn tôi phải nhỏ lại"... Càng quên mình, người tín hữu Kitô càng cảm nhận được sự hiện diện của Chúa trong tâm hồn. Ðó là định luật của đời sống Ðức Tin. Chính khi quên mình, người Kitô cảm nhận được sự hiện diện của Chúa và càng gặp được chính mình...

Mùa Vọng là mùa của thai nghén: chúng ta hãy chuẩn bị cho Chúa Giêsu một máng cỏ trong tâm hồn chúng ta. Cũng như người đàn bà quên mình vì không biết bao nhiêu chuẩn bị cho con, chúng ta cũng hãy hưởng trọn cuộc sống của chúng ta về với Chúa Giêsu. Hãy để cho Ngài lớn lên bằng những nhỏ lại của chúng ta: nhỏ lại trong tham vọng, nhỏ lại trong những ước muốn bất chính, nhỏ lại trong những đố kỵ, ghen ghét, ích kỷ, nhỏ lại trong muôn vàn những đớn hèn, nhỏ nhặt trong cuộc sống... Và rồi, với Chúa ngự trị trong ta, tình mến sẽ lớn mãi trong trái tim.

Trích sách Lẽ Sống