DÙNG DẤU HỎI – NGÃ

 Thầy cô nhớ quy tắc này để tránh việc sai chính tả nhé.

Hỏi — Sắc — Ngang

Ngã — Huyền — Nặng

“Chữ Việt” Thời Sài Gòn xưa

DÙNG DẤU HỎI – NGÃ

chỉ nhắc cái cơ bản dễ nhớ để viết chính tả tương đối ổn và hạn chế lỗi ở mức thấp nhất .

1 . DÙNG TỪ LÁY THEO QUI ƯỚC :

– Dấu Hỏi đi với Sắc và Ngang .

– Dấu Ngã đi với Huyền và Nặng .

HỎI + SẮC :

– Gởi gắm , thổn thức , rải rác , khoảnh khắc , rẻ rúng , tử tế , cảnh cáo , sửng sốt , hảo hán , phản phúc , phản kháng , rửa ráy , quả quyết , khủng khiếp , khỏe khoắn , nhảm nhí , lở loét , lảnh lót , bảo bối , thưởng thức , thẳng thắn , thảng thốt , hiển hách , nhỏ nhắn , chải chuốt , rả rích , phảng phất , lả lướt , bổ báng , sản xuất .

– Mát mẻ , sắc sảo , mắng mỏ , vất vả , hối hả , hớn hở , xối xả , bóng bẩy , nóng nảy , sắp sửa , sắm sửa , hớt hải , lấp lửng , khúc khuỷu , tá lả , rác rưởi , trống trải , cứng cỏi , sáng sủa , sến sẩm , xấp xỉ , lém lỉnh , láu lỉnh , ngắn ngủi , chống chỏi , hốt hoảng , rắn rỏi , tức tưởi , chúi nhủi , nhắc nhở , nức nở , sấn sổ , ngất ngưởng , thắc thỏm , thấp thỏm , trắc trở , tráo trở , béo bở , ngái ngủ , gắt gỏng , kém cỏi , khấp khểnh , cáu kỉnh , kháu khỉnh , thất thểu , khốn khổ , tán tỉnh , ngúng nguẩy .

HỎI + NGANG :

– Nhỏ nhen , nhởn nhơ , ngẩn ngơ , vẩn vơ , lẳng lơ , lẻ loi , hỏi han , nở nang , nể nang , ngổn ngang , dở dang , giỏi giang , sửa sang , thở than , mỏng manh , chỉn chu , dửng dưng , trả treo , tả tơi , bỏ bê , mải mê , chở che , bảnh bao , hẩm hiu , phẳng phiu , khẳng khiu , rủi ro , mỉa mai , trẻ trung , nghỉ ngơi , ngủ nghê , tỉ tê , xỏ xiên , ngả nghiêng , đảo điên , hiển nhiên , lẻ loi , thảnh thơi , sản sinh .

– Dư dả , chăm chỉ , năn nỉ , thư thả , thon thả , thoang thoảng , trong trẻo , trăn trở , vui vẻ , thơ thẩn , thanh thản , mơn mởn , xăm xỉa , lêu lổng , hư hỏng , căng thẳng , dai dẳng , xây xẩm , san sẻ , xoay sở , hăm hở , xa xỉ , ngoe nguẩy , phe phẩy , đông đủ , tanh tưởi , chưng hửng , tiu nghỉu , sang sảng , nham nhở , chao đảo , gây gổ , sơ hở , cơ sở , tin tưởng , năng nổ , cưa cẩm , thăm thẳm , đưa đẩy , tưng tửng , say xỉn

NGÃ + HUYỀN :

– Bẽ bàng , vẫy vùng , nõn nà , vững vàng , đẫy đà , phũ phàng , bão bùng , sỗ sàng , vỗ về , rõ ràng , vẽ vời , sững sờ , ngỡ ngàng , hỗn hào , hãi hùng , sẵn sàng , kỹ càng , não nề , khẽ khàng , mỡ màng , lỡ làng .

Gần gũi , liều lĩnh , lầm lỗi , gìn giữ , buồn bã , tầm tã , suồng sã , rầu rĩ , thờ thẫn , hờ hững , sàm sỡ , xoàng xĩnh , phè phỡn , bừa bãi , thừa thãi , nghề ngỗng , lừng lẫy , ruồng rẫy , lờ lững , đằng đẵng , mò mẫm , lầm lũi , nhàn nhã, bằng hữu.

NGÃ + NẶNG :

– Lãng mạn , lũ lụt , hãm hại , nhẫn nhịn , lễ lộc , lỗi lạc , rũ rượi , lưỡng lự , chễm chệ , nhã nhặn , mẫu mực , chững chạc , dõng dạc , dữ dội , cãi cọ , nhão nhoẹt , kẽo kẹt , kĩu kịt , nhễ nhại , rõ rệt , lẫn lộn

– Gọn ghẽ , ngạo nghễ , vạm vỡ , lặng lẽ , lạnh lẽo , bạc bẽo , sặc sỡ , rực rỡ , rộn rã , vội vã , nghiệt ngã , hậu hĩ , hậu hĩnh , ngộ nghĩnh , gạt gẫm , hụt hẫng , dựa dẫm , nhẹ nhõm , bập bõm , chập chững , mạnh mẽ , chặt chẽ , sạch sẽ , ngặt nghẽo , khập khiễng , đục đẽo , ruộng rẫy , giặc giã , giặt giũ , giận dỗi , bụ bẫm , dạy dỗ , gặp gỡ , dụ dỗ , lạ lẫm , rộng rãi , tục tĩu , nhục nhã , dạn dĩ , rạng rỡ , rệu rã .

* TỪ KÉP LÀ TỪ THƯỜNG ĐI MỘT CẶP DẤU HỎI HOẶC NGÃ .

– Lã chã , bỗ bã , bẽn lẽn , bỡ ngỡ , mỹ mãn , dễ dãi , cũn cỡn , lững thững , ngẫm nghĩ , lỗ lã , lẽo đẽo , nhõng nhẽo , mũm mĩm , mẫu mã , vĩnh viễn , nhễu nhão .

– Thỏ thẻ , đỏng đảnh , lẻ tẻ , của cải , lẩm bẩm , lẩm cẩm , lảm nhảm , hể hả , kể lể , nhỏng nhảnh , lủng củng , thỉnh thoảng , lảo đảo , tỉ mỉ , thủ thỉ , lảng vảng , rủng rỉnh , loảng xoảng , hổn hển , lủng lẳng , lỏng lẻo , lải nhải , tủm tỉm , bủn rủn , xởi lởi , tẩn mẩn , lẩn quẩn , thỏn mỏn , chỏn lỏn , giả lả , bải hoải , bổi hổi , lẩn thẩn , lởm chởm , rỉ rả , thủng thẳng , bỏm bẻm , nhỏm nhẻm , xiểng niểng , lẩy bẩy

2 . TỪ NGUYÊN ÂM : DẤU HỎI

Ủa , ổi , ổng , ẩu , ủng , ỷ , ổn , ửng , ổ , ủy , ỏn ẻn , ong ỏng , im ỉm , âm ỉ , ấp ủ , ảo ảnh , ăn ở , êm ả , oi ả , yên ả , óng ả , ẩn ý , an ủi , ỉ ôi , ẩm ướt , ủ ê , uể oải , ít ỏi , ủn ỉn , oan uổng , ăng ẳng , ư ử , oẳn tù tì , ẻo lả , ủ rũ , yểu điệu , ỉu xìu , ảm đạm , uyển chuyển , quan ải , oản xôi , yểm trợ ( trừ : ễnh , ưỡn , ẵm , ỡm )

3 . TỪ HÁN VIỆT BẮT ĐẦU LÀ M , N , NH , L , V , D , NG THÌ DẤU NGÃ , CÁC CHỮ KHÁC DẤU HỎI .

Ghi nhớ 7 chữ này bằng câu “ Mình Nên Nhớ Là Viết Dấu Ngã “

– M : Mỹ nhân , Mẫu giáo , Mã đáo , Mãn nguyện , Mãng xà , Mãnh lực , Mẫn cán , Miễn nhiệm , Mão mũ

– N : Não bộ , Nữ nhi , Noãn hoa , Nỗ lực , Nã ( truy nã )

– NH : Nhẫn tâm , Nhãn tiền , Nhiễu loạn , Nhũ mẫu , Nhã nhạc , Nhã nhặn , Nhuyễn thể , Nhĩ ( mộc nhĩ ) , Nhưỡng ( thổ nhưỡng)

– L : Lão gia , Lễ nghi , Lĩnh hội , Lỗi lạc , Lữ khách , Lãng tử , Lưỡng tính , Lãnh địa , Luỹ thành , Lãm nguyệt , Lẫm liệt

– V : Vãn hồi , Viễn xứ , Vĩ đại , Võ sư , Vũ trang , Vĩnh hằng , Vững chãi

– D : Diễm phúc , Dũng khí , Dưỡng dục , Dĩ nhiên , Dõng dạc , Diễu hành , Dã ngoại , Dã tâm , Diễn thuyết

– NG : Nghĩa hiệp , Ngũ cốc , Ngữ hệ , Ngẫu nhiên , Nghiễm nhiên , Ngưỡng mộ , Ngã ( bản ngã )

4 . HỌ VÀ TRẠNG TỪ : DẤU NGÃ

– Họ Nguyễn , Võ , Vũ , Đỗ , Doãn , Lữ , Lã , Mã , Liễu , Nhữ

– Cũng , vẫn , sẽ , mãi , đã , những , hỡi , hễ , lẽ ra , mỗi , nữa , dẫu …

5 . DÙNG DẤU BẰNG CÁCH SUY LUẬN THEO NGHĨA . Ví dụ :

NỔI – NỖI :

– Chỉ sự trổi lên hơn mức bình thường thì dấu hỏi ( nổi trội , nổi bật , nổi danh , nổi tiếng , nổi mụn , nổi gân , nổi điên , nổi giận , nổi xung , nổi hứng , nổi sóng , nổi bọt , nổi dậy , chợ nổi , nông nổi , làm nổi , trôi nổi , hết nói nổi , chịu hết nổi , gánh không nổi )

– Cái nào mang tính biểu cảm thì dấu ngã ( khổ nỗi , đến nỗi nào , làm gì nên nỗi , nỗi lòng , nỗi niềm , nỗi ước ao , nỗi nhục , nỗi oan , nỗi hận , nỗi nhớ )

NGHỈ – NGHĨ :

– Liên quan đến sự dừng lại một hoạt động thì dấu hỏi ( nghỉ ngơi , nghỉ học , nghỉ việc , nghỉ hè , nghỉ lễ , nghỉ mệt , nghỉ dưỡng , nghỉ chơi , nghỉ mát , nghỉ thở , nghiêm nghỉ , nhà nghỉ , an nghỉ )

– Thể hiện cảm xúc suy nghĩ thì dấu ngã ( nghĩ ngợi , suy nghĩ , ngẫm nghĩ , nghĩ cách , thầm nghĩ , nghĩ quẫn , nghĩ bậy , cạn nghĩ )

MẢNH – MÃNH :

– Cái nào gợi hình dáng thì dấu hỏi ( mảnh trăng , mảnh ruộng , mảnh vườn , mảnh đất , mảnh xương , mảnh sành , mảnh vỡ , mảnh khảnh , mảnh mai , mảnh khăn , mảnh áo , mảnh vá , mảnh tình , mỏng mảnh )

Thể hiện tính chất thì dấu ngã ( dũng mãnh , mãnh liệt , ranh mãnh , ma mãnh , mãnh hổ , mãnh thú , mãnh lực ..)

KỶ – KỸ :

– Gắn với bản thân con người thì dấu hỏi ( kỷ vật , kỷ niệm , kỷ luật , kỷ lục , kỷ yếu , ích kỷ , tự kỷ , vị kỷ , tri kỷ , thế kỷ , thập kỷ )

– Gắn với kỹ thuật , trình độ thao tác thì dấu ngã ( Kỹ nghệ , kỹ năng , kỹ xảo , kỹ thuật , kỹ sư , kỹ nữ , kỹ lưỡng , kỹ càng , kỹ tính , nghĩ kỹ , giấu kỹ , tuyệt kỹ )

CHÚ Ý :

Qui ước cơ bản chứ không tuyệt đối , vẫn có một số từ ngoại lệ không theo qui ước trên như :

HỎI + NẶNG : – Hủ tục, hủ bại.

chữ “nữa” viết dấu ngã trong đa số trường hợp, chỉ khi nói về số lượng chia hai như ” phân nửa”, “một nửa”, thì viết dấu hỏi.

Bài viết có thể hữu ích (有益) cho những ai thường phạm lỗi chính tả “hỏi ngã”. Tuy nhiên, phải nên nói rõ hơn là luật “trắc, bằng” thường đi kèm theo với dấu “hỏi” và “nặng huyền” thì thường đi kèm với dấu “ngã” thì chỉ nên áp dụng với chữ kép “thuần” Việt mà thôi. Còn nếu là những từ kép Hán Việt thì “quy luật” đó không có được hiệu nghiệm cho lắm. Tôi xin cho thí dụ:

Ví dụ như chữ “sản xuất” (產出) ở trên là tiếng Hán Việt và “tình cờ” nó đi theo cái luật “bằng, trắc”. Tuy nhiên, nếu là “cộng sản” (共產) hay “tài sản” (財產) thì nó lại không có hợp với luật “huyền nặng”!

Lý do là vì chữ Hán Việt không hề thay đổi từ “hỏi” sang “ngã” hay ngược lại, khi cái chữ đó đi kẹp với những chữ có những dấu khác nhau.

Một khi chữ “sản” đã được viết với dấu “hỏi” rồi thì cho dù nó có đi kẹp với dấu gì đi nữa thì nó vẫn phải viết với dấu hỏi mà thôi.

Giống như chữ “phản ứng” (反應) thì là đúng với quy luật, dấu “hỏi” đi kèm với dấu “sắc”, nhưng “phản hồi” (反囘) thì không theo quy luật vì viết với dấu hỏi, nhưng lại đi kèm theo với dấu “huyền” !

Tg: Bích Thuỷ

Ý Lực Sống 24

 Ý Lực Sống 24 :

THIÊN ĐÀNG, HOẢ NGỤC : HAI QUÊ,

AI KHÉO THÌ VỀ, AI VỤNG THÌ SA !

1. Theo giáo lý đạo Công giáo, thì chỗ ở của người chết có ba nơi : Thiên đàng là vĩnh hằng, hỏa ngục là đời đời, luyện ngục là tạm thời sẽ hủy bỏ vào ngày tận thế.

Tôn giáo nào cũng tin có một chỗ ở cho người chết : Nát bàn, suối vàng, âm phủ, miền cực lạc. . .

“Ai khéo” là người sống công chính ;

“Ai vụng” là người sống bất chính !

“Quê” hương là nơi mình sinh ra, lớn lên và gắn bó suốt đời. “Về” thiên đàng là về nhà Cha trên trời, Chúa Giêsu bảo: nhà Cha Thầy có nhiều chỗ. . . Cha của Thầy cũng là Cha của anh em. “Sa” hỏa ngục là ý nói điều không tốt. Sa xuống hố, sa xuống giếng là toi mạng, sa hỏa ngục cũng vậy.

“Ai khéo thì về, ai vụng thì sa” là dễ hiểu thôi !

2. Ở Hà Tiên tận cùng của miền Nam có một ngôi chùa của người Hoa lập, chắc là lâu lắm rồi, vì dòng họ nhà Mạc lập nghiệp ở đó hình như là đầu thế kỷ 18 . Tất cả các câu chữ viết trong chùa đều ghi chữ Nho, may phước là bên cạnh mỗi chữ Nho đều có chữ tiếng Việt. Hai trụ chính cổng Chùa có hai hàng chữ Nho rất lớn mà không có chữ tiếng Việt. Mình hỏi, vị sư bảo xem ở mặt sau trụ . Hai câu đó như thế này :

Thiên đàng hữu lộ, vô nhân đáo.

Địa ngục vô môn, hữu khách tầm !

Các bạn nên nhớ đây là một ngôi chùa chứ không phải là nhà thờ Công giáo đâu nhé. Ý niệm thiên đàng và địa ngục cũng thấy ở nhà chùa tại nơi đây ! Mình cố gắng học thuộc là vì vậy.

Thiên đàng có đường dẫn vào mà không ai đến . Sao lạ vậy? Chúa Giêsu từng nói: Thầy là Đường . Theo mình thấy thì có rất nhiều người đi con đường mang tên Giêsu. Địa ngục vô môn là không có cửa mà lắm kẻ nhào vô ! Người nào không thèm vào thiên đàng thì chắc là vào địa ngục thôi, vì đâu có chỗ nào khác ? Nhân theo ý này, mình kể cho các bạn một chuyện tiếu lâm vui mà cũng có ý nghĩa:

3. Có một anh chàng nọ sống rất bê bối. Khi chết anh ta thấy mình đang đi trên một hành lang dài hun hút. Chỉ đi tới mà thôi chứ không có số de ! Anh ta đang đi bỗng thấy bên phải một cổng lớn trang trí cực kỳ đẹp . Cổng để hai chữ “THIÊN ĐÀNG” sơn son thiếp vàng lộng lẩy. Anh nghĩ : Bê bối như tớ mà cũng đến được thiên đàng, lạ thật ! Rất ngạc nhiên và cũng rất tò mò vì không biết thứ gì trong đó. Lén nhìn vào lỗ ổ khoá. Ôi ! Chúa thì uy nghi hiền từ, nhưng mà trong đó có mặt mấy bà già “lựu đạn” đang đọc kinh. Khi còn sống trên dương gian, hễ mấy bà này mà gặp anh thì nào là : Mi là quân vô đạo, là đồ lười biếng đi lễ. . . và gán cho anh đủ thứ tội. Sợ lắm, gặp mấy bã ở đâu là anh lo tránh cho xa. Bây giờ mà đâm đầu vô thiên đàng thì có mà nghe chửi cho tới chết luôn ! Suy nghĩ như vậy nên anh quyết định không thèm vào thiên đàng. Và thấy lòng mình không tiếc nuối gì.

Thế là tiếp tục “tới luôn bác tài “. Đi miết cho tới khi cũng gặp cái cổng khác bên trái, cũng trang trí đẹp hết sẩy luôn. Hai chữ “HOẢ NGỤC” viết đẹp rồng bay phượng mua khỏi chê ! Ôi thôi chết rồi ! Ai cũng bảo hỏa ngục là dễ sợ lắm luôn ! Không dám vô đâu ! Nhưng cũng tính tò mò, lén nhìn lỗ ổ khoá ! Ôi , ngạc nhiên chưa !? Bạn nhậu của anh, bạn chơi của anh đầy dẫy trong hỏa ngục. Mà thấy vui lắm ! Thịt rượu ê hề, hát hò ỏm tỏi. Nghĩ bụng : Chỗ này mới chính là nơi quen thuộc của mình ! Thế là quyết định ngay : Ta vào hỏa ngục thôi . Sửa lại bộ vó cho đàng hoàng tươm tất. Gõ nhẹ là cửa hỏa ngục mở ngay. Anh chưa bao giờ thấy ở đâu mà nhanh và lẹ như thế. Anh oai phong bước vào hỏa ngục ! Đi được mấy bước, tự nhiên có một chỉa ba nhận cổ anh xuống, đau quá, anh cố ngước mắt lên, thấy một bầy quỷ dữ, anh than van sao ở ngoài tui thấy hay quá mà ? Con quỷ cả nhe hai răng nanh thiệt dài cười khà khà . . . nghe ghê rợn, dõng dạc : Quảng cáo thôi mà, biết quảng cáo là gì chứ ? Không quảng cáo như vậy thì có ma nào nó vào đâu ?! Đúng là ma quỷ nó quảng cáo “ba xạo” ghê gớm mà nhiều người tin theo lắm, bà Eva là người đầu tiên , rồi chúng ta cũng sắp hàng, vì nghe “quảng cáo” hay quá !

4. Mình thích nhất câu chuyện này về thiên đàng : Vị giáo sư đó là người Hungary, tên là Nemeshegi, cao gần hai mét luôn, dạy đại học bên Nhật, mỗi năm đến Đalat dạy tụi mình chừng ba tháng , những năm 1966-1969. Hôm đó tiết đầu giờ chiều, chắc là thấy học trò chưa tỉnh táo cho nên bất ngờ ông hỏi to : Các anh có biết thiên đàng là cái gì không ? (Vous savez qu’est ce que c’est le paradis?) . Tụi mình trố mắt nhìn ổng, đâu có biết trả lời sao bây giờ ! Thế là cha giáo thao thao nói: Thiên đàng và hỏa ngục giống nhau nhiều chuyện lắm, chỗ nào cũng cao lương mỹ vị, thịt cá đầy mâm . . . Đặc biệt là chỗ nào cũng xài đũa dài 2 mét luôn ! Không tự ăn được đâu ! Chỉ có một điều khác nhau giữa thiên đàng và hỏa ngục là người ở thiên đàng thì ai cũng mập mạp trắng trẻo xinh đẹp, còn người ở hỏa ngục thì ốm o gầy còm xấu xí ? Rồi cha giáo hỏi tụi mình tiếp : Các anh có biết tại sao không ? Tụi mình há mồm nhìn ổng ! Rồi ngài chậm rãi nói là đũa dài quá tự ăn không được, ở thiên đàng thì họ thương yêu nhau mà gắp thức ăn đút cho nhau ăn đã luôn, còn ở hỏa ngục thì không ai thương ai , không ai đút cho ai, nên đói dài dài ! Kết luận : thiên đàng là nơi có yêu thương, còn hỏa ngục thì không. Đâu có tình yêu thương ở đó có Đức Chúa Trời. Cái khổ đau của hỏa ngục là không có Chúa , là nơi vắng bóng yêu thương . Không yêu thương mà phải ở với nhau là hỏa ngục. Yêu thương nhau thì muốn ở với nhau mãi mãi và đó là hạnh phúc. Mỗi lần dạy giáo lý cho cho các em về thiên đàng thì mình luôn kể chuyện này rồi thêm mắm muối nữa cho nó khỏi ngủ gục !

Hồi học triết, khi học về triết Hiện Sinh của J.P. Sartre thì thấy có câu : hỏa ngục là người khác, hay người khác chính là hỏa ngục ! (L’enfer, c’est les Autres !). Vì cái người khác đó nó chằm hăm xoi mói nhìn mình, nó phê phán, nó cư xử tệ với mình, vậy thì người khác chính là hỏa ngục của mình. Vị giáo sư dạy triết Hiện Sinh cho tụi mình là linh mục người Hoa, tụi mình hay gọi là cha Tàu già để phân biệt với một cha giáo sư khác cũng người Hoa trẻ hơn, tụi mình gọi là cha Tàu con ! Cha Tàu già hôm đó dạy, khi đề cập tới câu “người khác là hỏa ngục”, thì tuyên bố dõng dạc rằng: “người khác là thiên đàng”. Tụi mình cũng trố mắt nhìn, thì ngài chậm rãi phán tiếp: Thương nhau mà được ở với nhau là thiên đàng ! Vậy chúng ta phải trở thành thiên đàng của nhau, nghĩa là chúng ta hãy thương yêu nhau !

Thiên đàng là nơi có yêu thương. Đâu có tình yêu thương ở đó có Đức Chúa Trời. Ai biết yêu thương người khác thì mới được vào Thiên đàng. Thiên Chúa là TÌNH YÊU. Thiên Chúa dựng nên con người giống hình ảnh của Chúa , hình ảnh đó chính là Tình Yêu. Càng biết yêu thương, hình ảnh của Chúa càng rõ nét, và khi Chúa gặp một người biết yêu thương thì Chúa nhận ra ngay đó là con cái của Người.

Thiên đàng hỏa ngục hai quê,

Ai khéo thì về, ai vụng thì sa.

Người đời khác thể như hoa,

Sớm còn, tối mất, nở ra lại tàn !

Lạy Chúa, xin cho con biết rằng cuộc đời này là con đường con phải đi, xin cho con biết “khéo” chọn đúng hướng, để “về” tới Thiên Đàng . Amen

Nguồn: Lm. Phê rô Nguyễn Văn Đông.

Thuốc bổ não - Bs Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ.

 Thuốc bổ não

====
Nhiều quý vị hỏi tôi uống gì cho bổ não vì dạo này quý vị thấy mình mau quên, đầu óc không còn minh mẫn nữa. Bài viết này chỉ ra những cách để "bổ não" hiệu quả nhất, tác dụng của các thuốc "bổ não" bán trên thị trường, và các thuốc do FDA chấp thuận.

# Não chúng ta là cơ quan quan trọng nhất, cần được chăm sóc tốt nhất
- Mọi hoạt động suy nghĩ quyết định trong đời chúng ta tùy vào những suy nghĩ từ não. Có khoảng 86 tỷ tế bào thần kinh trong não chúng ta. Phần lớn tế bào thần kinh này sinh ra một lần. Số lượng tế bào não giảm dần theo thời gian hay do các các tổn thương vùng não (đột quỵ hay cao huyết áp). Cách đây nhiều năm, nhiều người nghĩ ra các tế bào não chúng ta không có khả năng tái tạo và phục hồi.
- Đến những năm 2000, các nhà nghiên cứu lần đầu tiên chỉ ra não khỉ có thể tạo ra thêm các tế bào thần kinh ở vùng hồi hải mã (hippocampus). Nghiên cứu cũng chỉ ra các tế bào thần kinh vùng hồi hải mã, vùng quan trọng trong việc củng cố trí nhớ, có thể phát triển và tái tạo thêm. Điều này giải thích vì sao luyện tập trí nhớ và tập thể dục là một cách quan trọng để giữ trí nhớ.
- Vì vậy, điểm mấu chốt cơ bản để "bổ não" là đối xử tốt với não bộ chúng ta, đừng để các hoạt động hại não xảy ra thường xuyên thì não sẽ nhanh chóng tự phục hồi.

# Dưới đây là 7 cách chúng ta đối xử tốt với bộ não

1 Ngủ đầy đủ
- Giấc ngủ là chìa khóa quan trọng để cơ thể chúng ta tái tạo và phục hồi sau một ngày căng thẳng. Các nghiên cứu chỉ ra thiếu ngủ là một cách hại não hay gặp nhất. Khi ngủ, các tế bào não sẽ được phục hồi và tái tạo. Thiếu ngủ thường xuyên dẫn đến tổn thương não do não không có thời gian nghỉ ngơi. Các nghiên cứu chỉ ra thiếu ngủ vài ngày có thể làm não không còn khả năng quyết định. Quý vị nào thức cả đêm sáng sẽ thấy cả người mệt mỏi và không còn minh mẫn nhạy cảm trong việc quyết định. Quý vị xem video làm sao ngủ ngon (# 69) để giúp não mình hồi phục tốt.
- Quý vị bị thiếu ngủ hay ngủ không đủ cần phải gặp BS để chữa ngay vì để lâu dài có thể ảnh hưởng đến trí nhớ và não bộ.

2 Tập thể dục đều đặn
- Các nghiên cứu cũng chỉ ra tập thể dục đều đặn giúp cho bộ não chậm lão hóa, giúp máu huyết lưu thông tốt, giúp các tế bào hỗ trợ thần kinh khỏe mạnh, và có một bộ não khỏe mạnh. Quý vị nhớ tập ít nhất 15 phút mỗi lần, mỗi tuần 3 lần để có hiệu quả. Quý vị xem lại video tập thể dục đúng cách của tôi (video # 122) để bảo vệ não cũng mình.
- Tập vật lý trị liệu sau khi bị đột quỵ cũng là một cách hiệu quả để tập não chúng ta tái tạo và làm việc hiệu quả hơn. Một số nghiên cứu chỉ ra tập trị liệu thường xuyên có thể giúp các tế bào thần kinh tái tạo và cải thiện chức năng vận động. Mời quý vị xem video tập trị liệu sau đột quỵ của tôi để tập.

3 Kiểm tra huyết áp hằng ngày
- Cao huyết áp là căn bệnh giết người thầm lặng vì cao huyết áp thường không có triệu chứng. Cao huyết áp dẫn đến xơ vữa động mạch trên não, dẫn đến thiếu máu cục bộ, làm tổn thương các vùng li ti trong não, và lâu dài dẫn đến mất trí nhớ do một phần tế bào não bị chết.
- Vì vậy, chỉ việc kiểm tra HA đơn giản sẽ giúp cho não chúng ta khỏe hơn. Quý vị xem video những chiếc máy cứu mạng tại nhà (# 285) để biết cách đo huyết áp và đọc huyết áp.

4. Dinh dưỡng cân bằng
- Ăn uống tốt và cân bằng là một cách bảo vệ não hiệu quả. Các nghiên cứu chỉ ra chế độ ăn uống kiểu Địa Trung Hải gồm nhiều cá, ngũ cốc, rau cải xanh, trái cây tươi, olive và hạt giúp não khỏe mạnh và giảm rủi ro bệnh mất trí Alzheimer. Với người Việt, chế độ ăn uống nhiều cá, ít thịt đỏ, nhiều rau cải tươi, trái cây tươi giàu vitamin, kết hợp với hạt và ngũ cốc cũng là một lựa chọn tốt.
- Nói tóm lại, ăn uống da đạng, ăn ít nhưng ngon, chú trọng vào chất lượng chứ không phải số lượng.

5 Kiểm tra đường, mỡ, và các chỉ số khác
- Kiểm tra với BS thường xuyên các chỉ số xét nghiệm về mỡ Cholesterol, LDL, vì cao những chỉ số này có thể tăng rủi ro bệnh tim mạch và đột quỵ. Kiểm tra nồng độ uric thường xuyên với bệnh gút để giảm tổn thương mạch máu và khớp do uric acid gây ra.
- Kiểm tra các chức năng thận, gan, và tuyến giáp giúp não được nhận máu tối ưu và dinh dưỡng.

6 Tập thể dục não
- Não chúng ta cũng như cơ thể, cần có các bài tập thể dục cho não để não tiếp tục phát triển. Các nghiên cứu chỉ ra đọc sách (chứ không xem Facebook/Youtube ) là một cách hiệu quả để tập thể dục não. Khi đọc sách, chúng ta tập cho não kỹ năng phân tích, nhớ và tổng hợp vấn đề.
- Học hỏi thêm một môn mới như đăng ký học nhảy, làm bánh, học đàn, hay học thêm một bằng đại học khác, hay học bất kỳ cái gì thú vị sẽ khiến não chúng ta kích thích hơn.

7 Tham gia hoạt động xã hội
- Kết nối với những người thân chúng ta giúp não chúng ta khỏe hơn. Covid-19 khiến nhiều người ở nhà, không gặp mặt hay nói chuyện thường xuyên với bạn bè, dẫn đến trầm cảm và mất trí nhớ. Các nghiên cứu chỉ ra cuộc sống có giao tiếp với xã hội giúp não chúng ta hoạt động tốt hơn. Khi giao tiếp xã hội, gặp nhau trực tiếp là cách hữu hiệu nhất thay vì gặp online hay qua mạng xã hội.
- Cần lưu ý với mạng xã hội như Facebook/Youtube vì khi dùng nhiều quá ứng dụng này, thay vì kết nối với mọi người thì con người càng cô đơn hơn.

# Các "thuốc bổ não" có tác dụng hay không?
- Các nghiên cứu chỉ ra các thuốc gọi là bổ não hiện nay không chứng minh tác dụng phục hồi não bị tổn thương. Do có nhiều lý do não bị tổn thương nên uống một loại "thuốc" sẽ không hiệu quả. Phần lớn thuốc bổ não trên thị trường đều là thực phẩm chức năng dạng vitamin hay chất chống oxy hóa. Qúy vị nên thảo luận với BS trước khi dùng các "thuốc bổ " này vì các loại TPCN, có chất bảo quản, có thể làm hư thận quý vị nếu uống không đúng cách.
- Thuốc Gingo Biloba (bạch quả) thường được xem là bổ não nhưng trong nghiên cứu không chứng minh được hiệu quả trong việc giảm mất trí nhớ.

# Các thuốc chữa mất trí nhớ FDA chấp thuận: Lưu ý là các thuốc này có thể có những tác dụng phụ nguy hiểm, quý vị cần gặp BS để chẩn đoán và kê toa
- Aducanumab là thuốc mới được FDA chấp thuận gần đây chữa bệnh mất trí nhớ Alzheimer. Thuốc này là thuốc kháng Amyloi bằng cách bám vào và ức chế các Amyloid, giảm thiểu rủi ro tổn thương do Amyloid tạo ra trong não.
- Donepezil, Rivastigmine, Galantamine là các thuốc ức chế ho Cholinesterase là loại cải thiện tín hiệu giữa các tế bào não. Lưu ý là thuốc này không cải thiện tế não nhưng cải thiện tín hiệu truyền dẫn giữa các tế bào, giúp chúng hoạt động hiệu quả hơn.
- Memantine là thuốc cải thiện và kiểm soát Glutamate, cải tín hiệu truyền dẫn cho tế bào não

# Tóm lại
- Chỉ cần bảo vệ não đầy đủ bằng 7 bước phía trên thì não có khả năng phục hồi nhanh chóng
- Các thuốc bổ quảng cáo trên mạng thường không có tác dụng, có khi còn làm tổn thương thận
- Thuốc chữa mất trí nhớ phải do BS kê toa và theo dõi vì có thể có những tác dụng phụ nguy hiểm

Bs Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ.

Ý Lực Sống 23.

 Ý Lực Sống 23.

THUẬN THIÊN GIẢ TỒN,

NGHỊCH THIÊN GIẢ VONG.

Ý nghĩa: Thuận theo lẽ Trời thì sống,

Trái với lẽ Trời thì chết.

Ta cứ coi “Trời” nói ở đây là Thiên Chúa. Với những người không tin Chúa, câu này đối với họ thì không là gì cả. Mà thật sự là có Thiên Chúa. Cho dù bạn không tin thì Thiên Chúa vẫn thật sự là có. Bạn không tin Chúa là quyền của bạn, nhưng không phải vì bạn không tin mà bạn có thể “xoá sổ” được Thiên Chúa bao giờ. Nên nhớ là chưa hề có ai đã nêu được “bằng chứng” để chứng minh là không có Chúa, cho nên số người tin có Chúa vẫn luôn luôn “rất” đa số trên thế giới.

1. Phải nhìn nhận rằng có rất nhiều người tuyên bố không có thần thánh gì, không có chúa mẹ gì ráo. Tôn giáo là ba xạo, là lừa dối, là mê tín, là một thứ thuốc phiện mà ghiền nó là tiêu đời. Ai có giờ cứ mở gu-gồ ra mà xem những người vô thần nổi cộm nhất, bây giờ thì họ chết rồi mà Thiên Chúa thì vẫn còn: K.Marx (1818-1883); F.Nietzsche (1844-1900); L. Feuerbach ( 1804-1872) . . . Rồi những nhà cầm quyền “độc tài” tự xưng là vô thần đã cố ý xoá bỏ tôn giáo khỏi chế độ của họ. Nhiều người trong họ đã chết rồi mà tôn giáo vẫn còn trong đất nước đó. Nghịch Thiên giả vong mà.

2. Trên thế giới bây giờ, có nhiều người cầm quyền trị nước, không tuyên bố vô thần, có khi còn tự nhận mình là “đạo tốt” mà chủ trương phá thai, làm luật hổ trợ cho việc phá thai. Cha mẹ “dạy” con cái làm điều xấu thì cha mẹ cũng có tội chứ. Đạo Chúa là cấm giết người. Giết trẻ con trong bụng mẹ là trọng tội. Điều đó là trái với lẽ Trời. Mình đã từng bế trên tay những Thai Nhi bị giết chết như thế, và mình đã không cầm lòng được !

3. Trên thế giới cũng có những chế độ tuyên bố vô thần, muốn xoá bỏ tôn giáo bằng mọi cách, nhất là đạo của Chúa Giêsu. Đã có những giám mục, linh mục ngồi tù rồi chết trong tù , nhiều tín đồ cũng vậy . . . Rồi cả một chế độ không ai đánh đập gì mà cũng tự nhiên sụp đổ rất nhanh, mặc dù súng đạn đầy kho, bom nguyên tử đầy nhà, binh lính đầy trại ! Họ vẫn tự xưng là mình “muôn năm “ ! Mà được bao nhiêu năm đâu ? Nghịch Thiên giả vong mà ! Đất nước ta hàng 300 năm bắt bớ đạo, giết hàng trăm ngàn người có đạo ! Đau khổ vô cùng . Hai ngàn năm lịch sử của đạo Công giáo trên cả thế giới là như vậy cho đến bây giờ luôn. Nước mình bây giờ có 7 triệu người Công Giáo. Người Công Giáo chân chính không trộm cắp, lửa đảo, tham nhũng. . . Thiệt mà !

4. Có những nước xưa nay nhờ ánh sáng Tin Mừng mà trở thành nước phát triển, rồi có những “chức sắc” trong nước đó đề nghị không được để Thánh Giá trong lớp, không được dạy môn giáo lý cho học sinh, trên sân bóng không được làm dấu Thánh Giá. . . làm cho trẻ em có đạo rất mặc cảm; rồi ô kê đồng tính , rồi kéo theo đủ thứ chuyện bê bối khác , nhân danh tự do để làm tầm bậy ! Đừng có mà bẻ nạng chống Trời nhé. Nghịch Thiên thì giả vong thôi.

5. Thế giới bây giờ đang có rất nhiều người “công-giáo-vô-thần” ! Theo nguyên tắc người nào được Rửa Tội là Kito hữu. Là Công Giáo mà không thờ phượng Chúa, không nhà thờ nhà thánh gì, cũng buôn gian bán lận, không cần biết Thiên Chúa là ai, cũng không kính sợ Thiên Chúa, thì nó còn tệ hơn thứ vô thần chính hiệu. Nhiều lắm đấy nhé.

6. Thế giới bây giờ, nhiều người tỏ ra không cần đến Chúa. Thiếu thốn thì xin nhau giúp chứ không thèm xin Chúa, nào là vác xin loại này loại nọ. Mà nghĩ cũng phải thôi, mình đã “đuổi” Chúa ra khỏi nhà, khỏi thế giới mà Chúa dựng nên rồi cho mình xài, rồi mình phá tan hết, từ không khí cho tới biển cả sông ngòi, rừng xanh núi biếc. . . Chúa đã “thinh lặng” xách gói ra đi ! Cái vụ đại họa covid này, thì con người xem ra bất lực, hoặc khả năng rất giới hạn, mà không thấy vị lãnh đạo nào kêu gọi dân chúng xin Chúa giúp, hay có mà mình không biết ?!

7. Nhưng mong những ai thành tâm tin tưởng đừng thất vọng.

Trong đêm tối, hãy nhìn lên bầu trời sẽ thấy lấp lánh muôn vàn vì sao !

Trong đau khổ của đại họa covid, người Thượng nghèo Kontum, khi nghe nhà thờ kêu gọi tiếp sức cho Saigon khó khăn: là chuối, bầu, bí, măng tre, măng le, chanh, sả . . . Có bao nhiêu là sẵn sàng. Saigon hay giúp phe ta mà! Mình đã chứng kiến và mình coi đó là một vì sao rất đẹp.

Không ai có thể đếm hết sao trên bầu trời được đâu : Các nhà khoa học nổ lực, các y bác sĩ nổ lực và có người đã hy sinh, các tình nguyện viên nổ lực và cũng có người hy sinh , các người tin Chúa nổ lực cầu nguyện. . . Nếu trong thành Sodoma mà có được mười người lành, thì cũng vì mười người lành này mà Ta phạt . . . Ai biết được việc Chúa làm ? Đừng coi thường việc cầu nguyện. Mình hay nói cho vui : Cứ nhắm mắt xin, không được gói mì cũng được lon gạo. Chúa là Đấng tốt lành.

Rồi nói đến hàng triệu người cùng đường phải liều mạng về quê nhà mình. Đường xa vạn dặm ! Đồng bào mình thương nhau , giúp nhau : Cho tiền , đổ xăng, nước uống, mời vào ăn miễn phí . . . Ôi ! Bầu trời ban đêm đầy những ánh sao.

Thương người đồng loại là điều Chúa dạy. Thuận Thiên giả tồn mà. Dù là một ly nước lã thì anh em cũng không mất công đâu. “Hãy vào hưởng hạnh phúc ngàn đời dành sẵn cho các ngươi, vì khi Ta đói các ngươi cho ăn, Ta khát các ngươi cho uống . . .”

Cầu nguyện : Lạy Chúa, xin cho con nhớ câu : Thuận Thiên giả tồn, nghịch Thiên giả vong. Xin cho con biết khiêm nhường để nhận ra Chúa hiện hữu. Amen

Nguồn bài viết: Lm. Phê rô Nguyễn Văn Đông.

 Ý Lực Sống 22 :

GẦN MỰC THÌ ĐEN, GẦN ĐÈN THÌ SÁNG

1. Câu thành ngữ rất quen thuộc với mọi người chúng ta. Ý nói môi trường chung quanh ảnh hưởng rất lớn đối với con người.

Chữ Nho cũng có câu : Cận Chu Giả Xích, Cận Mặc Giả Hắc : Gần son thì đỏ , gần mực thì đen.

Vậy, tư tưởng này là chính xác cho mọi người, mọi nơi và mọi thời.

Ngày xửa ngày xưa, mẹ của thầy Mạnh Tử, cũng vì chuyện này mà đổi chỗ ở ba lần để giáo dục con mình : Đầu tiên nhà ở gần bãi tha ma, ngày ngày cậu bé Mạnh Tử chứng kiến cảnh khóc lóc đau buồn, người mẹ bèn dời nhà đến nơi thị tứ gần chợ búa, luôn thấy cảnh chụp giựt xô bồ, người mẹ lại một lần nữa vì muốn cho con nên người, lại dời nhà , lần này ở gần một trường học luôn nghe dạy điều tốt , bà mới an lòng. Mạnh Tử là bậc thầy thứ hai ở Trung Quốc xưa, sau thầy Khổng Tử. Người ta hay nói con hư tại mẹ, nhưng thầy Mạnh Tử nên người là nhờ mẹ.

Sau biến cố 1975, mình có quen với một người mẹ là nhà giáo, bà có hai đứa con học cấp một. Đang dạy học ngon lành, bà xin nghỉ dạy và không cho con đến trường nữa. Chính bà lo dạy con mình. Mình có góp ý là sau này việc thi cử bằng cấp thì sao ? Bà nói dạy học là để làm cho con người thành người tốt chứ không phải chỉ để có bằng cấp. Bà nói bà trong nghề, thấy sao mà bây giờ lại gieo vào đầu óc trẻ em những điều không đúng sự thật, cho nên mặc dù rất khó khăn nhưng bà cũng phải cương quyết tự lo dạy cho con mình. May cho ba mẹ con bà, vì được gia đình bảo lãnh định cư bên Úc. Một thời gian lâu sau, bất ngờ bà đến thăm mình khi về nước ! Chưa hỏi thì bà nói là bà đã thành công trong quyết định xưa của mình . Qua Úc, con bà được phỏng vấn, được vào học với các em cùng tuổi, chỉ phải học thêm tiếng Anh, mà được nhà trường dạy miễn phí. Khi ra trường thì chưa có việc làm,nên con bà được nhận tiền hưởng theo quy chế thất nghiệp ! Ngày đầu tiên có việc làm, trước tiên con bà đến chỗ lãnh tiền thất nghiệp, báo cho văn phòng biết là có việc làm rồi nên từ nay không nhận tiền nữa. Bà xem đó là việc giáo dục thành công vì con bà có tính trung thực. Bà bèn than phiền về chuyện gian lận thi cử ở nước mình, không những nơi học sinh mà còn ngay cả trong hàng ngũ những người làm công tác “giáo dục” ! Mình nhớ là ông Gorbachev và bà Merkel cũng nhận thấy rằng nước họ tuyên truyền dối trá quá nhiều.

Trung thực mới là ánh sáng , dối trá là bóng tối thôi. Gần mực thì đen gần đèn thì sáng. Hãy thắp lên một ngọn nến, dù nhỏ; đừng chỉ ngồi mà nguyền rủa bóng tối.

2. Khi dạy cho trẻ em mình nói: Mực là bóng tối, đèn là ánh sáng. Sống trong tối tăm, như người mù, mình không thấy gì chung quanh, không thấy đường đi, không thấy thiên nhiên xinh đẹp. Khi có ánh sáng mình mới thấy đường đi , mình mới thấy muôn hoa xinh đẹp, thấy được gương mặt mẹ mình. . . Có người hỏi một em bé mù bẩm sinh : Nếu mắt em thấy được một giây thôi, em muốn thấy gì trước nhất ? Câu trả lời rất nhanh : Em rất muốn thấy gương mặt mẹ em ! Cảm động không ?

Người tốt cho ta gương tốt là ánh sáng.

Người xấu cho ta gương xấu, như vậy gần mực thì đen là bóng tối.

3. SÁNG và TỐI khác nhau thế nào ?

Ngày còn đi học, giáo sư cho mình một so sánh rất dễ hiểu, rồi sau này mình dạy lại cho trẻ em trong xứ đạo : Có 2 phòng cạnh nhau được ngăn bởi một bức tường có cửa ở giữa. Nếu 2 phòng đều tối, mở cửa ra, cả 2 phòng cũng đều tối. Nếu 2 phòng đều sáng, mở cửa ra, cả 2 phòng vẫn đều sáng. Nếu 1 phòng sáng, 1 phòng tối , mở cửa ra, cả 2 phòng đều sáng luôn.

Ánh sáng luôn “chiến thắng” bóng tối !

Gương tốt luôn được quý trọng.

4. Chúa Giêsu với chủ đề về Ánh Sáng:

“Tôi là ánh sáng thế gian” (Ga 8, 12). Nếu không có ánh sáng: Không có mặt trời, không có mặt trăng, không có lửa, không có bóng đèn ban đêm . . . thì cả vũ trụ này chìm trong bóng tối tăm. Sống làm được. Ánh sáng cần biết bao ! ÁNH SÁNG GIÊSU cần thiết biết bao cho thế giới chúng ta. Thế giới đang thiếu ánh sáng Giêsu. Thế giới cần phải mở cửa phòng để ánh sáng Giêsu tràn vào thì mới thấy đường để đi.

Chúa Giêsu cũng nói : “ Tôi là ánh sáng đến thế gian, để bất cứ ai tin vào tôi, thì không ở lại trong bóng tối.” ( Ga 12,46 ).

Chúa Giêsu cũng dặn dò chúng ta : Hãy trở thành ánh sáng cho trần gian. (Mt 5,13-16)

Việc tốt chúng ta làm là ngọn đèn sáng để trên giá cao mà soi sáng cho cả nhà. Cha mẹ phải là ngọn đèn sáng cho con cái trong gia đình. Gần đèn thì mới sáng được.

Lời Chúa là đèn dọi bước chân con đi !

5. Gặp được Giêsu là có được Ánh Sáng cho đời mình.

* Diễn viên đóng vai Chúa Giêsu trong phim “Cuộc Thương Khó . . .” xin trở thành Kito hữu, chắc là cũng do tiếp xúc với vai Giêsu của chuyện phim.

* Cũng trong chuyện phim này, ông Ximong bị ép buộc vác thập giá của ông Giêsu. Khẳng khái từ chối. Nhưng quân dữ nó dữ quá, ông đành phải chịu. Khi xê vai vác, ông nhìn gương mặt đau thương của Chúa. Chúa Giêsu nhìn ông bằng đôi mắt đầy yêu thương và lập tức ông được Giêsu cảm hoá và ông đã vác thập giá giúp Chúa bằng cả lòng yêu thương. Chi tiết này mình rất thích nhé.

* Và Giêsu đã trở thành ánh sáng cho tất cả những ai sống gần Ngài. Gần đèn thì sáng là như vậy.

Lời cầu : Lạy Chúa Giêsu , chỉ có Chúa mới là Ánh Sáng đích thực cho loài người chúng con. Xin cho chúng con biết mở cửa tâm hồn chúng con để Ánh Sáng của Chúa tràn ngập tâm hồn chúng con, để chúng con trở thành ánh sáng cho gia đình, cho những người chúng con thân quen và cho mọi người trên thế giới. Amen

Nguồn Lm. Nguyễn Văn Đông.